**Çoğul – ikiz gebelik (ikiz hamilelik) nedir?**

İkiz gebelikler tek yumurta ikizleri (monozigot) ve çift yumurta (dizigot) ikizleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Tek yumurta ikizliği 250 doğumda 1 görülür iken, çift yumurta ikizliği 80-100 doğumda 1 görülür. Dünyadaki tüm ikizlerin yaklaşık 10’da 1’i tek yumurta ikizidir.

Doğal yollarla ikiz gebelik olabileceği gibi, ilaç tedavisi alanlarda ve tüp bebek çalışmalarında bu oran artmaktadır.

Çift yumurta ikizleri: Annenin iki farklı yumurtasının babanın iki farklı spermi ile döllenmesi sonucu oluşur. Yani aynı anda sanki iki gebelik yaşıyormuşçasına, ikizlerin genetik yapıları, fiziki görüntüleri ve cinsiyetleri farklı olabilir.

Bu gebeliklerde her zaman iki plasenta bulunur. Plasenta ve amniyon keseleri farklıdır.

Tek yumurta ikizleri: Baba spermi tarafından döllenmiş yumurtanın ikiye bölünmesiyle meydana geldiğinden, fiziki görünüşleri, cinsiyetleri ve genetik yapıları tıpa tıp aynıdır. Tek yumurta ikizliğinin oluşması hiçbir faktörden etkilenmemektedir. (ırk, yaş, genetik yapı, fiziksel yapı veya ailede ikiz olması). Kısaca herkes tek yumurta ikizine sahip olma şansına sahiptir.

Tek yumurta ikizlikleri rahimdeki plasenta ve amniyon kesesi sayılarına göre çeşitli adla alırlar;

Diamniyotik dikoryonik tek yumurta ikizliği: Döllenmiş yumurtanın bölünmesi döllenmeden sonraki ilk 3 gün içerisinde olursa, (bu gebelikte 2 amniyon kesesi ve 2 plasenta vardır.)

Diamniyonik monokoryotik tek yumurta ikizliği; Döllenmiş yumurtanın bölünmesi döllenmeden sonraki 4-8 gün içerisinde olursa, (bu gebelikte 2 amniyon kesesi ve 1 plasenta vardır.)

Monoamniyotik monokoryonik tek yumurta ikizliği; Döllenmiş yumurtanın bölünmesi döllenmeden sonraki 9-13 gün içerisinde olursa, (bu gebelikte 1 amniyon kesesi ve 1 plasenta vardır.)

13’ncü günden sonra yumurtanın bölünmesi gerçekleşirse, siyam ikizleri (yapışık ikizler) olur.

En sık görülen diamniyotik monokoriyonik ikizlerdir.

Tek yumurta ikizlerinde, plasentanın tek veya çift olması gebelik takibinde çok önemlidir ve bu durumun tespiti için 11-15’nci gebelik haftalarında yapılacak ultrason muayenesi faydalıdır.

Çoğul – ikiz gebelikteki sorunlar nelerdir?

Erken doğum: İkiz gebeliklerin yarısı, ikiden daha yüksek sayılardaki bebeklerin ise tamamına yakını 37. gebelik haftasından önce doğmakta yani çoğul ve ikiz hamilelikler genelde erken doğum ile sonuçlanmaktadır.
Hamilelik ile ortaya çıkan hipertansiyon: Çoğul yada ikiz gebeli annelerde gebeliğe bağlı hipertansiyon gelişme sıklığı normal gebeliklere göre 3 kat daha fazladır.
Anemi (kansızlık): Çoğul ve ikiz gebelikte hamile annede anemi görülme sıklığı 2 kat artmıştır.
Doğum defektleri: Bebekte nöral tüp defekti, kalp ve sindirim sistemi anormallikleri görülme sıklığı, çoğul ve ikiz gebeliklerde normal hamileliklere göre yaklaşık 2 kat artar.
Düşük: Çoğul ve ikiz hamile kadınların gebeliklerinin düşük ile sonuçlanması riski normal gebeliklere göre daha fazladır.
Fetal anomali-sakatlık riski

Çoğul – ikiz gebelik belirlendiği zaman anne nelere dikkat etmelidir?

Beslenme: Çoğul ve ikiz hamile annelerin protein, kalori ve demir ihtiyacı normal gebelikten daha fazladır.
Yönlendirme: Çoğul ve ya ikiz gebeliği olan anne, gebelik takibi için mümkünse bir riskli gebelik (perinatoloji) uzmanına yönlendirilmeli, özel testler ve detaylı ultrason için ise mutlaka perinatalog ile temasa geçilmelidir.
Doğum öncesi kontrol sayısının arttırılması: Çoğul ve ikiz gebeliklerde oluşabilecek sorunların erken belirlenebilmesi amacıyla kadın doğum doktoru kontrolleri daha sık yapılmalıdır.
Dinlenme: Anne evde veya hastanede yatak istirahatine ihtiyaç duyabilir.
Doğum öncesi izni

Çoğul gebeliklerde artan riskler:

Düşük riski daha fazladır.
Erken doğum daha sıktır.
Gebelikte yüksek tansiyon daha sıktır.
Bulantı kusma daha sıktır.
Plasenta anomalileri daha sıktır.
Kansızlık daha sıktır.
Doğuştan anomali riski daha yüksektir (Monozigotiklerde daha da fazla)
Spastik özürlü bebek daha sık görülür.
İkizden ikize transfüzyon sendromu görülebilir.
Kaybolan ikiz sendromu görülebilir.
Monoamniotik ikizlerde kordon dolanması ve buna bağlı rahim içi ölüm oranı riski yüksektir.

İkiz gebelik kimlerde daha sık görülür?

Anne tarafında ikizlik hikâyesi var ise çift yumurta ikizi olma şansı artar. (tek yumurta ikizliğinin anne veya baba tarafı ile ilgisi yoktur.)
Baba tarafında ikiz olması, ikiz gebeliği etkilemez.
İleri yaşlarda meydana gelen gebeliklerde (37 yaşta pik yapar) çoğul gebelik olma oranı fazladır.
Uzun boylu ve kilolu kadınlarda
Günışığına fazla maruz kalan ülkelerde, yaz aylarında.
Bazı ırklarda daha sıktır (Nijerya'da yaklaşık %5, en az Japonya’dadır.)
İkiz veya üçüz hamilelik olma şansını artması için herhangi bir doğal yöntem yoktur.
İkiz veya üçüz gebeliğin herhangi bir yiyecek veya içecek ile ilgisi yoktur.
İkiz veya üçüz gebeliğin, herhangi bir cinsel birleşme pozisyonu, yeri veya zamanı ile ilgisi yoktur.
Tüp bebek ve ilaçla kısırlık tedavisi görenlerde ikiz-üçüz olma şansı biraz daha fazladır.
Tek yumurta ikizi oluşma şansı hiçbir faktörden etkilenmemektedir, dünyanın her yerinde belli bir oranda sabittir.

İkiz gebeliklerde normal doğum mu yoksa sezaryen mi?

Eğer her iki bebek de doğum esnasında baş aşağı olarak doğum kanalına girmiş ise, sezaryen veya normal doğum kararı muayene durumuna göre değişir.

Eğer her iki bebek veya biri doğum esnasında baş aşağı pozisyonundan farklı bir pozisyonda doğum kanalına girmiş ise, sezaryen veya normal doğum kararı muayene durumuna göre değişir.

Üçüz veya daha fazla gebeliklerde her zaman sezaryen tercih edilir.

**Fetal redüksiyon (fetal indirgeme) nedir?**

Fetal redüksiyon genellikle rahim içerisinde 3 yada daha fazla bebeğin olduğu gebeliklerde, çoğul gebeliğe bağlı erken doğum, düşük doğum ağırlığı gibi bazı riskleri azaltmak için fetüs sayısını azaltmak için yapılan girişimdir. Bunun için ultrason eşliğinde fetüslerden bir ya da daha fazlasının kalbine potasyum klorür denen madde annenin karnından ince bir iğne yoluyla verilir. Kalbi duran bebek zaman içinde (4-5 hafta olabilir) küçülür ve kaybolur. İşlemin diğer bebeklere zararı yoktur. İşlem yapılan gebeliğin %4-5'inde gebeliğin bütün bebeklerle beraber tamamen düşükle sonuçlanma riski vardır. Bu işlem için en uygun zaman 10-12 gebelik haftaları arası dönemdir. Daha erken haftalarda yapılamama nedeni "eğer gelişim potansiyeli düşük ya da kendiliğinden sonlanabilecek olan gebeliklerin kendiliğinden sonlanmasını beklemek içindir". Daha sonraki haftalarda da eğer bebeklerden bir ya da ikisinde özel bir sorun görülüyor ve yaşamla bağdaşmayacağı düşünülüyorsa bu işlem uygulanmaktadır.

İkizlerden birisinin ölü diğerinin canlı olması

İkizlerden birisinin rahim içerisinde ölmesi durumudur. İkiz gebeliklerin %3-5'inde görülür. Bebeklerden birisinin ölü olması canlı olan bebek açısından da bazı riskler oluşturabilir. Bu durumda özellikle ikizler monokoryonikse (iki bebeğin tek ortak plasentası varsa) canlı bebek için risk daha fazladır ve canlı olan bebekte ciddi nörolojik hasar, dizigotik ikizlere oranla 3-4 kat daha fazla oluşmaktadır.

Doğumun ne zaman yaptırılacağı kararını vermek bu durumda zordur, canlı bebeğin kaç haftalık olduğu ve gelişimini tamamlamış olup olmaması gibi durumlar bu kararı etkiler. İkizlerin monokoryonik (iki bebeğin tek bir plasentası var) veya dikoryonik olması da (iki bebeğin ayrı plasentaları olması) doğum kararını etkileyecek bir kriterdir.

İkizlerden birisinin ölü olması her zaman canlı bebeğin hemen doğurtulması gerektiği anlamına gelmez, karar o hastadaki obstetrik duruma göre değişebilir. Ancak genel olarak monokoryonik ikizlerde yaşayan bebek daha yüksek risk altında olduğu için fazla beklenmeden doğurtulur, dikoryonik ikizlerde ise yaşayan bebeğin zarar görme riski az olduğu için gerekli ise doğum daha fazla ertelenebilir.

EK BİLGİLER:

Plasentada valementöz insersion ikiz gebeliklerde daha sık görülür.
İkizden ikize transfüzyon sendromu ikizlerde görülür.
Bebeklerden birisinin doğumdan önce ölmesi ve ezilerek yassılaşması
Tekil gebeliklerde ortalama gebelik süresi 39 hafta iken, ikizlerde 35, üçüzlerde 32, dördüzlerde 29 haftadır.
İkiz gebeliklerde B-HCG, AFP, Östradiol, Östriol, progesteron düzeyleri normal gebeliklerden daha yüksektir.
İkiz gebeliklerde erken doğum, erken su gelmesi, gestasyonel diyabet, gebelik zehirlenmesi, anemi, plasentanın rahim duvarından erken ayrılması, rahim kaslarının kasılamaması, plasentanın rahim ağzını kapatması, doğum sonrası kanama gibi durumlara tekil gebeliklerden daha fazla rastlanır.
Her gebelikte meydana gelen fizyolojik değişikliklerden bazıları ikiz gebeliklerde daha ciddi şekilde meydana gelir. Örneğin annede kan hacmi artışı ve anemi ikiz gebeliklerde daha fazla olur. Kardiyak output tekil gebeliklere göre daha fazla artar. Demir ve folik asit ihtiyacı daha fazla artmaktadır.
Gebeliğin ilk aylarında ikiz gebelik teşhisi koyulan kadınların yaklaşık %80'i ikiz bebek doğurur. Diğer kısmı ilk 3 ayda bebeklerden birisinin kaybolması nedeniyle tek bebek doğurur.